მედიცინასა და, ზოგადად, საზოგადოების ცხოვრებაში ხელოვნური ინტელექტის აქტიური დანერგვა მთელს მსოფლიოში განხილვის თემაა.
ამ მოვლენის ერთ-ერთი ასპექტია “ემოციური შიმშილი.” რა საფრთხეებს ქმნის ის დედისა და შვილის ურთიერთობებში და რა სახის პრობლემებს შეუქმნის საზოგადოებებს ხელოვნური ინტელექტის საზღვრების გაფართოება - ამის შესახებ დოქტორი, ასოცირებული პროფესორი, ევროპული აკრედიტაციის მქონე ფსიქოთერაპევტი მაგდა კოტრიკაძე საუბრობს.
“ემოციური შიმშილის” საუკუნე დგება და რა მოხდება მომავალში, რას გვიქადის AI-ის დედის მიერ გამოზრდილი შვილი - ჯერ ამ რისკებზე ბევრი არაფერია ცნობილი. თუმცა, თუ ამ ტენდენციას ბრმად მივყვებით, პარალელურად გადაიხედება დედისა და შვილის ინსტიტუტიც და შვილსა და მშობელს შორის კავშირი, რომელიც მთელი ცხოვრების მანძილზე მისი ხასიათის, თვისებების, ქცევის განმსაზღვრელია,“ - აღნიშნავს მაგდა კოტრიკაძე, რომელიც შეეცადა, მოეძიებინა ყველა არსებული მასალა აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით.
„ხელოვნური საშვილოსნო და ხელოვნური ინტელექტი უკვე აღარ არის მხოლოდ სამეცნიერო ფანტასტიკა – ეს რეალობაა, რომელიც ჩვენს ცხოვრებას რადიკალურად შეცვლის. EctoLife არის ინოვაციური კონცეფცია, რომელიც მიზნად ისახავს ემბრიონის განვითარებას დედის სხეულისგან დამოუკიდებლად. იდეა შეიმუშავა ბიოტექნოლოგმა ჰაშემ ალ-გაილიმ და მისი მთავარი მიზანია წყვილებს მისცეს შესაძლებლობა, ბავშვი გააჩინონ ორსულობისა და მშობიარობის გარეშე. პროცესი იწყება ინ-ვიტრო განაყოფიერებით, როდესაც სპერმა და კვერცხუჯრედი ლაბორატორიაში შეერწყმება, შემდეგ კი ემბრიონი თავსდება ხელოვნურ საშვილოსნოში, რომელიც სავსეა სითხით, დედა AI უზრუნველყოფს ჟანგბადს, საკვებს და ყველა საჭირო ნივთიერებას. მოწყობილობა აღჭურვილია კამერებით, რათა მშობლებს შეეძლოთ მონიტორინგი 24/7, ხოლო მშობიარობა ხდება ღილაკზე თითის დაჭერით, რაც გამოიწვევს ხელოვნური სითხის გადინებას,“ - აღნიშნავს მაგდა კოტრიკაძე.
მისი თქმით, EctoLife-ის შესაძლებლობები შთამბეჭდავია: გენეტიკური ინჟინერია, რომელიც საშუალებას მისცემს მშობლებს თავიდან აიცილონ დაავადებები; პერსონალიზაცია, სადაც შესაძლებელია თვალის, თმის და კანის ფერის არჩევა; და მასშტაბური წარმოება – კონცეფციის მიხედვით, წელიწადში 30,000 ბავშვის „შექმნა“. თუმცა, როგორც ფსიქოთერაპევტი განმარტავს, ეს იდეა უკვე იწვევს ეთიკურ და სოციალურ დებატებს. ბიოტექნოლოგები ვარაუდობენ, რომ 10-15 წელიწადში ეს შეიძლება გახდეს შვილების გაჩენის მთავარი გზა.
„მსოფლიოში უკვე მიმდინარეობს ექსპერიმენტები. იაპონიაში ჯუნტენდოს უნივერსიტეტში მეცნიერებმა შექმნეს სისტემა, სადაც ემბრიონი იზრდება გამჭვირვალე ბიოჩანთაში ხელოვნური ნაყოფის წყლით, ხოლო ჩინეთში ინოვაციური ინკუბატორი აკონტროლებს ემბრიონის ზრდას და გარემოს პირობებს. ეს ტექნოლოგიები შეიძლება გახდეს გამოსავალი დემოგრაფიული კრიზისის მქონე ქვეყნებისთვის და დაეხმაროს უშვილო წყვილებს, თუმცა ეს რადიკალური ცვლილება აღძრავს კითხვებს უსაფრთხოებაზე, სოციალურ უთანასწორობაზე და ადამიანის ბუნების დაკარგვაზე.
ამავე დროს, ხელოვნური ინტელექტი სხვა მიმართულებითაც ცვლის რეალობას. ალბანეთის პრემიერ-მინისტრმა ედი რამამ განაცხადა, რომ AI-ით შექმნილი ვირტუალური მინისტრი „დიელა“ „ორსულადაა“ და 83 „ბავშვს“ ელოდება – სინამდვილეში ეს AI-ასისტენტები იქნებიან, რომლებიც პარლამენტის წევრებს დაეხმარებიან. ეს სიმბოლური ნაბიჯი აჩვენებს, როგორ შეიძლება AI გახდეს მმართველობის ნაწილი. „დიელა“ პასუხისმგებელია საჯარო შესყიდვებზე და მისი მიზანია გამჭვირვალობის უზრუნველყოფა.
„AI დედის შვილები“ შეიძლება იყოს ორი ტიპის: ტექნოლოგიური შვილები – სპეციალიზებული AI მოდელები, რომლებიც „დედა“-მოდელის ბაზაზე იქმნება, და ბიოტექნოლოგიური შვილები – ადამიანები, რომლებიც იზრდებიან ხელოვნურ საშვილოსნოში AI-ის კონტროლით. ეს ქმნის ახალ რეალობას, სადაც მშობლის როლი იცვლება, სახელმწიფო და კომპანიები იღებენ პასუხისმგებლობას სიცოცხლის შექმნაზე, ხოლო სოციალური სტრუქტურა რადიკალურად გარდაიქმნება.
რთული ეთიკური დილემის წინაშეა კაცობრიობა: ვინ იქნება ნამდვილი მშობელი? მხოლოდ მდიდრებს ექნებათ წვდომა? სად გადის ზღვარი ჯანმრთელობასა და „დიზაინერულ ბავშვებს“ შორის? რა მოხდება, თუ ტექნოლოგია შეცდომას დაუშვებს? და ბოლოს – ბუნებრივი ადამიანის ცნება ხომ არ გაქრება?
პროგნოზები ამბიციურია: 2035 წელს ხელოვნური საშვილოსნო ფართოდ გამოიყენება ნაადრევი ბავშვების გადარჩენისთვის, 2040-ში გამოჩნდება „AI-კონტროლით დაბადებული“ ბავშვების პირველი თაობა, ხოლო 2045-ში დაიწყება დებატები „ბიოლოგიური vs ტექნოლოგიური“ ადამიანების უფლებებზე.
ეს ყველაფერი გვიჩვენებს, რომ მომავალი უკვე აქ არის – და ის მოითხოვს არა მხოლოდ ტექნოლოგიურ განვითარებას, არამედ ღრმა ეთიკურ და სოციალურ განხილვას,“ - აღნიშნავს მაგდა კოტრიკაძე
